Beleidsonderzoek vindt plaats binnen een heersend beleidsparadigma. Daardoor is de kans groot dat relevante vragen niet gesteld worden. Vragen die tot inzichten kunnen leiden die niet goed passen binnen het heersende beleid. Waarom is dit zo? Geïnspireerd door een recent boek over arbeidsmarktbeleid geeft de auteur drie mogelijke verklaringen ter overweging.

Ingewikkeld beleidsonderzoek kan veel opleveren, maar simpel beleidsonderzoek kan ook de nodige bijdragen leveren aan de beleidsontwikkeling. Bovendien kan simpel beleidsonderzoek een opstap zijn naar ingewikkelder beleidsonderzoek.

Onlangs deed een groep prominenten, waaronder Elon Musk, een oproep voor een moratorium van zes maanden op de ontwikkeling van AI-systemen, zoals ChatGPT. Hoe moeten we deze oproep beoordelen? Wat zouden Marshall McLuhan en Karl Marx hiervan vinden? En wat gaat AI betekenen voor beleidsonderzoek? Daarover gaat deze column.

De beleidstheorie is een bekend begrip in de beleidswetenschap. Dat geldt minder voor de praktijk. Daar zijn niet altijd alle randvoorwaarden aanwezig voor een effectief gebruik van beleidstheorieën in bijvoorbeeld het ontwerpen of evalueren van beleid. Beleidsprocessen zijn dynamisch, terwijl beleidstheorieën veelal statisch zijn. Bovendien staat een beleidstheorie in de traditie van lineair-rationele beleidsvorming. Zij is vooral een uitdrukking van de veronderstellingen van een centrale actor. De beleidstheorie kan verschillende functies vervullen, bijvoorbeeld als sturings- of communicatiemiddel in overheidsbeleid. Aan de hand van literatuur en ervaringen van de auteur als beleidsonderzoeker behandelt dit artikel de rol en meerwaarde van beleidstheorie in beleid.

Een enkele keer is een herindeling omstreden. Dit was het geval bij de samenvoeging van de gemeente Haren met die van Groningen en Ten Boer. Het proces van deze herindeling was een politiek spel tussen de provincie Groningen enerzijds en burgers, de meerderheid van de raad en het college van Haren anderzijds. Bij dit politieke spel zijn meer dan twintig onderzoeken door externe bureaus en externe commissies uitgevoerd. Vijf van die onderzoeken werden door de provincie geïnterpreteerd als bewijs dat een zelfstandige toekomst voor de gemeente Haren niet haalbaar, of op zijn minst zeer onverstandig was. In dit artikel wordt onderzocht in hoeverre die vijf onderzoeken inderdaad daarvoor bewijs leveren. Hieruit blijkt dat de provincie vrij creatief is omgegaan bij het trekken van conclusies uit die rapporten. In zaaltjes in Haren, bij Statenvergaderingen en bij de behandeling in de Tweede Kamer zijn deze conclusies steeds ingebracht en konden of werden daar niet echt ter discussie gesteld. Zo verschaften de rapporten een rookgordijn, waarachter harde argumenten voor herindeling ontbraken.